Navro`z ayyomi

Talabalar ijodidan

Fasllar kelinchagi bo`lmish – bahor hamisha yangilanish, yasharish fasli bo`lib hisoblangan.

Negaki, aynan bahor faslida butun tabiat — o`simliklar va hayvonot dunyosi g`aflat uyqusiday davom etgan qishki uyqudan uyg`onishadi. Qir va adirlarda asta — sekinlik bilan chechaklar va qizg`aldoqlar nish ura boshlaydi. Hayvonot olami ham anchayin faollashadi. Bunday ijobiy o`zgarishlar o`z o`rnida biz -insonlarga ham ko`tarinki ruh bag`ishlaydi. Axir, hammayoq yam-yashil maysalar bilan qoplangan, tog`larimiz alvon tusga kirgan, daraxtlarga go`yo dur-u marjonlar qadab chiqilganday ko`rinadi. Yurtimizga ozodlik elchisi sanalgan oppoq laylaklar, xonadonlarimizga esa oilamiz barakasi bo`lmish qaldirg`ochlar tashrif buyurishadi.
Nega biz bahor kelishini intiqlik bilan kutamiz? Buning asosiy sabablaridan biri — bu faslning bayramona kayfiyat bag`ishlay olishidir. Bahorning ilk oylaridan bayramlarimiz boshlanadi. Jumladan, go`zallik va nafosat bayrami hisoblangan “8 — mart — Xalqaro xotin-qizlar kuni”, yana biri Sharqning Yangi yili bo`lgan 21-mart Navro`zi olamdir.
“Navro`z” asli fors tilida “Yangi kun” degan ma’noni anglatadi. Chunki, aynan 21-mart kuni kun va tun tenglashadi. Shuning uchun, Osiyo mamlakatlarining ko`pchiligi Navro`zni “Yangi yil” singari nishonlashadi. Navro`z haqida ko`plab afsona va rivoyatlar mavjud. Men ham ustozimdan bu bayram to`g`risida ajoyib bir afsona eshitganman. Buni sizlar bilan baham ko`rishni joiz deb topdim. Afsonalarga ko`ra, bir podshoh yer yuzining 1/3 qismini o`z qo`liga olgan ekan, ammo uning qarorgohi yer ostida joylashgandi. Kunlarning birida u navbatdagi baxtiqaro qabilaning yerlarini zabt etayotganida bir go`zal qizga ko`zi tushadi va shoh beixtiyor uni sevib qoladi. Qiz esa o`z qabilasi jonini saqlash uchun uning barcha shartini qabul qiladi. Bundan foydalangan shoh go`zalni o`z zulmat qasriga olib ketadi va hech qachon uyerdan chiqarmaydi. Kunlar, kunlar ortidan tunlar o`taveradi, ammo malika uchun doimo qorong`ulik hukm surardi. Kunlarning birida malikaning yuragi eziladi, qanoti yaralangan qush kabi qalbi ozodlikka – parvozga shaylanadi. Shohdan o`z yurtiga birrov bo`lsada borib kelishga ijozat so`raydi. Shohni uning go`zalligi rom etgandi, shu sababmi yoki unga rahm qilgani uchunmi ona yurtiga borib kelishga ruxsat beradi. Malika yerosti saltanatidan chiqishi bilanoq, quyosh nurlari ravshanlashadi, daraxtlar gullaydi, tog`-u toshlarda qushlarning sayroqi ovozi eshitiladi, soy, jilg`alarda tiniq suvlar shildirab oqa boshlaydi. U qabilasi tomonga kelishi bilan barcha insonlar uni yuzda tabassum, ochiq chehra, mehrli ko`zlar bilan iliq kutib olishadi. Dasturxonlar xilma-xil taomlar, noz-ne’matlar, turfa gullar bilan bezatiladi. Barcha bir-birini “Navro`z keldi, Navro`zoy keldi” deb iliq tilaklar ila qutlashadi.
Ha, haqiqatan ham Navro`zning kelishi barcha uchun bayram. Shu o`rinda, ushbu ayyomning o`z yurtimiz – O`zbekistonda ham keng nishonlanishini aytib o`tish shartdir. Bayram oldidan davlatimiz bo`ylab umumxalq hashari o`tkaziladi. Barcha daraxtlar oqlanadi, yangi nihollar o`tqaziladi. Shahrimiz ozodaligi va go`zalligiga yosh-u qari barobar hissa qo`shishadi. 21-mart kuni esa davlatimiz bo`ylab barcha viloyat va shaharlarimizda Navro`z sayllari bo`lib o`tadi. Qiziqarli ot poygalari, uloqda, dakang xo`rozlar, qo`chqorlar jangi, milliy kurashlarimiz, tosh ko`tarish, arqon tortish, dorbozlik, varrak uchirish, chillak, besh tosh singari necha asrlardan buyon o`z qadr qimmatini yo`qotmay kelayotgan milliy folklor o`yinlarimiz keng omma o`rtasida o`tkaziladi. Buvijonlarimiz qozonlarda sumalak, ko`ksomsa va ko`kchuchvaralar pishirishadi, bobojonlarimiz esa katta-katta doshqozonlarda halim tayyorlashadi. Nafis qizlarimiz, suluv kelinchaklarimiz, go`zal ayollarimiz va mehribon buvijonlarimiz milliyligimiz ufurib turgan adras, atlas matolaridan tikilgan liboslarni kiyishadi. Hammayoqda bayramona kayfiyat hukm suradi. Bunday ajoyib bayramning guvohi bo`lgach, xorazmlik shoir, tarjimon Muhammad Rizo Ogahiyning bir she’ri yodimizga tushib ketadi:

“Ilohi har kuning navro`z bo`lsin
Hamisha tole’ing feruz bo`lsin.”

Mustaqillik hukm surayotgan yurtimizga faqat to`ylar, bayramlar yarashadi. Shu sababdan ham, keksalarimiz duoga qo`l ochilganda “Ko`rganing to`y bo`lsin, so`yganing qo`y bo`lsin” deb tilak bildirishadi.
Yana bir bor Navro`z barchangizga muborak bo`lsin, bayramlar bayramlarga ulansin! Har kunimiz Navro`z bo`lsin!

Anora Ochilova,

O`zMU Xorijiy filologiya fakulteti 2-bosqich talabasi