Токчада қолган дўппилар
ЎзМУ Журналистика факультети 4-курс талабаси Дилфуза Тиллаева «Оила даврасида» газетасида меҳнат фаолиятини бошламоқда! Унга омад ёр бўлсин, дейди Дониш домла.
Кўчада кетаётиб, ёши қирқларда, бошига дўппи кийган кишини кўрдим. Дастлаб, вой, бечора, яқин кишиси қазо қилибди-да, деб ўйлабман, беихтиёр…
Сўнг, «наҳотки, эсингдан чиқарган бўлсанг! Қишлоғингда ҳамма доим дўппи кийиб юради-ку», дедим ўзимни ўзим койиб. Шаҳарга яқинда келган бўлсам-да, қишлоғимнинг азалий одатларини эсимдан чиқараёзибман…
Ҳақиқатан ҳам, шаҳарга келиб, биринчи марта дўппили одамни кўрдим. Бу ерда ҳатто унча-мунча кексалар ҳам ҳадеб дўппи киявермайди. Аслини олганда, дўппи миллий кийимларимиз ичида энг сараси эмасми?!
Тўлқин ЭШБЕК, Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети доценти:
— Уйдан келаётиб, кўзим жуда антиқа, қайсидир маънода миллийлигимизни эслатиб турувчи катта бир овқатланиш жойига тушди. Бинонинг томи дўппи шаклида қурилган. Бундан кўнглим тоғдай кўтарилди. Чунки бу бизга миллий қадриятларимизни эслатиб туради. Ҳар сафар шу бино ёнидан ўтар эканман, «мен ўзбекман» деган жумла ўз-ўзидан қуйилиб келаверади.
Тан олиш керакки, дўппи кийишни қолоқликка йўядиганлар ҳам йўқ эмас. Нега энди хорижнинг алламбало (ҳаттоки) кулгили кийимларини зўр фахр билан эгнимизга илиб юрамизу ўзимизнинг оддий миллий дўппимизни кийган кишига бошқача қараймиз. Албатта, хориж кийимларини киймаслик керак деган фикрдан бутунлай йироқмиз. Аммо ҳар нарсанинг меъёри бўлганидек, бу ҳам миллилигимизга таъсир қилмаслиги керак эмасми?!
Бир нарсага қойил қолдим, дўппи ҳатто ҳурматни ҳам билдираркан. Дўппи кийиб юрган кишига кўпроқ салом берилади. Жамоат жойларида уни бошқалардан кўра кўпроқ ҳурмат қилишади. Бу бош кийим билан инсон қадри ҳам ортади.
Ўзбек оилаларида шундай гўзал қадрият бор: ҳар қандай ҳолатда ҳам дастурхон атрофида бош кийимсиз ўтирилмайди. Эркаклар дўппида, аёллар эса рўмолда. Бу таомга, дастурхон атрофидагиларга нисбатан ҳурмат белгисидир. Ҳеч қайси элда бундай қадрият бўлмаса керак.
Юртимизнинг ҳар бир ҳудудида дўппи азиз саналади. Айниқса, Чуст дўппиларини билмаган ёки унинг донғини эшитмаган юртдошимиз бўлмаса керак. Ҳар гал Чустга борганимда, аввало, дўппи бозорига кираман. У ердаги дўппиларни кўриб ҳақиқатдан ҳам инсоннинг қўли гул эканига яна бир бор амин бўламан.
Дўппига маҳорат билан тикиб чиқилган гуллар, безакларда қандай моҳият борлигини ўша ердаги сотувчилардан билиб олдим.
— Афсуски, ҳозир дўппининг бозори чаққон эмас,— дейди Садоқатхон исмли сотувчи аёл.— Ўзим тиккан дўппиларни сота олмаётганимга эмас, ўзбек ўғлонлари дўппи киймаётганига хафа бўлиб кетаман. Бозор бўлгани учун бу ерга хориждан жуда кўп меҳмонлар келишади. Улар бизнинг миллий маҳсулотларимизни кўриб, жуда ҳаваси келади. Ҳатто, ўша кунлари тиккан дўппиларимдан бир дона ҳам қолмайди. Энг ачинарлиси, миллий қадриятимизнинг бир бўлаги хорижликларнинг уй- музейларини безатиб турибди. Ахир, дўппи бизнинг миллий бош кийимимиз-ку. Қолаверса, бу омонлик белгиси.
Момоларимизнинг кўз тегмасин, бало-қазолардан асрайди, деб кийимимиз бир четига қалампирмунчоқ илиб қўйишларини ҳали-ҳамон эслайман. Дўппига қалампир белгисининг туширилиши ҳам шунга қиёс. Бодом эса жуда тўйимли мева. Бундан ташқари, у баҳорда гуллайдиган биринчи дарахт. Шунинг учун дўппига бодом тасвири туширилиши унинг ҳаёт ва унумдорлик рамзи эканлигидандир.
Ҳақиқатан ҳам, ўзбек миллий қадриятларимиз шунча аср ўтса-да, ҳамон бардавом. Тўй маросимларимиз бор, бу миллий бош кийимимизни ҳар замонда кўриб турамиз. Бутун бир қадриятлар жамланмасини ўзида мужассам этган дўппимиз миллий ўзлигимизни, қадриятларимизни қадрловчи кишилар бошида экан, унинг оҳори тўкилмайди.
Атоқли шоир Муҳаммад ЮСУФ ёзганидек:
Дўппи киймай қўйди одамлар,
На уйда ва на кўчада.
Миртемирлар, Ғафур Ғуломлар
Ечган дўппи қолди токчада.
Дилфуза ТИЛЛАЕВА,
ЎзМУ Журналистика факультети 4-курс талабаси,
«Оила даврасида» мухбири.
Menga maqola juda ham yoqdi.Haqiqatan ham bugungi kunda do’ppi kiygan insonlarni ko’cha-ko’yda kam uchratamiz
TDPUda dars beradigan Bobotoyev familiyali domla bor. Butun universitet talabalari qo’rqadilar va albatta, xurmat qiladilar. Bir necha marta ko’rganman. Hatto leksiyasida ham o’tirgandim. Hamisha do’ppi kiyar ekanlar. Balki Donish domla aytganlaridek do’ppi u kishiga bildiriladigan shunchalik xurmatning kichik bir sababidir.
Urf odatlarimzni tiklashimiz va borlarini mustahkamlashimiz lozim. Albatta doppi bu bizning milliy libosimiz desam xato bo’lmasa kerak, uning foydali tomonlari serob ammo hozirgi kunda shaxarlarda doppi kiygan insonlar kam
Mavzu ayni dolzarb desak xato bo’lmaydi. Ayni shu mavzuda Dilfuza Tillayevaning dugonasi Nigora Eshqulovaning «Madaniyat va ma’rifat» telekanalidagi lavhasi ham ayni mavzuning mohiyatini yaxshi ochib bergan edi. Dilfuzaning maqolasida mavzuga ikkinchi tomondan ham yondashilganlik yaqqol ko’zga tashlanmoqda.
«Oila va jamiyat» gazetasidan o’qiboq, BORAKANKU dedim. Mana shu mening maqoladagi bahoyim. Qoyil.
Milliy qadriyat hissi dilda bo’lsin!
Menimcha , do’ppini hech kim kiymayapti degani bu hamma milliyligimizni , qadriyatlarimizni unutib yuboryapti degani emas . Muhimi , yurakda bo’lish kerak . Maqola yaxshi yozilgan .
Do’ppi Ota bobolarimizdan bizgacha yetib kelgan meros sanaladi. Do’ppi milliy qadriyatlarimiz bir belgisidir, biz uni doimo yodda saqlashimiz darkor.
Yurakda bo’lish kerak degan gap biroz to’g’ri krlmaydi, nazarimda. Siz aytayotgan gapni qizlar o’ziga shior qilib olib, kalta o’shani tor yana o’shani kiyib olib, Yevropaga taqlid qilyapti, demak ularni yuragida ham milliy lioslar kiyish, o’zbek qizinin qanday kiyinishi, ularni yuragida bor deb o’ylar ekansizda. Asli inson yuragi buyurgan ishni qiladi. Qani aytingchi hozir nima yurakdayu, nima amalda
Yurak amri ekan deb duch kelgan narsani qilish to’g’ri emas. Agar inson yuragi buyurgan narsani qilar ekan unga aql-zakovat,o’ylash,fikr yuritish nega berilgan.
Do’ppi — o’zbekning ko’rki, shuning bilan birga, o’zbeklarning o’ziga bekligini namoyon etuvchi qadimiy merosdir. Negadir odamlar hozir do’ppiga eskilik sarqiti deb qarashadi. Vaholanki, bizning kimligimiz haqida so’zlovchi vosita — bu do’ppidir. Dunyoda kuzatishlar olib borilganida, jahonning eng xushbichim, eng latofatli, eng go’zal deya o’zbek qizlari tan olingan, ularga bunchalik yuqori baho berilganligining sababi ham o’zbek qizlarini bezatib turuvchi do’ppilaridadir. Biz Nodirabegimlar, Anbar Otinlar, Uvaysiylar, Kumushbibilar va Zulfiyaxonimlar avlodimiz. Ular ibo-hayo, or-nomus, iffat tushunchalarining gultojidirlar, ularning bemisl husnlariga-husn qo’shuvchi omillardan biri — aynan do’ppi sanaladi. Biz yosh avlodlar ularning ruhlarini shod etib, nomlarini abadiy qalbimizda saqlab, ular qoldirag ilmiy, adabiy, ma’naviy meroslaridan to’laqonli foydalanib, keyingi avlodga yetkazishni o’zimizning burchimiz deb bilamiz. Oramizda sochini taqimiga qadar o’stirib, qirq kokil qilib o’rib, do’ppini boshiga qo’ndirib yuruvchi qizlarimizning borligi ko’zni quvontiradi. Ularga qarab, «Jamolingizga ko’z tegmasin» degimiz keladi.
Muallifning, avvalo, bu masalaga bee’tibor emasligi e’tirofga loyiq. Maqola ravon va tushunarli, imloviy xatolardan holi yozilgan. Ammo bir ikki o’rinlarda uslubiy xatolarga yo’l qo’yilganligini ham aytib o’tish joiz. Masalan, maqolada «Eng achinarlisi, milliy qadriyatlarimizning bir bo’lagi xorijliklarning uy-muzeylarini bezab turibdi» degan jumla bor. Menimcha, o’zbek do’ppilarining xorijliklar tomonidan e’zozlanishi achinarli emas, quvonchli holat. Gap eng quvonarlisi, deb boshlanganda maqsadga muvofiq bo’lardi.
Maqolaning so’ngida do’ppiga «butun bir qadriyatlar jamlanmasini o’zida mujassam etgan» deya ta’rif berilgan. Menimcha, xalqimizning butun bir qadriyatlarini bitta do’ppi o’zida mujassam etolmaydi.
Avvalo, Shohsanam bildirgan fikringiz uchun rahmat.Men bu holatni achinarli deb baholaganim sababi, bu bosh kiyimni o’zimizda kiyilmay xorijliklar uy muzeyida saqlanyapti.Menimcha, do’ppi shunchaki uyning bir chetida turish uchun emas,boshga kiyib yurish uchun tikiladi deb o’ylayman. Men shuni nazarda tutgandim.