Ташаббус ёшларга бахш этар қанот

Беш ташаббусга кўра ёшларни муносиб равишда камолга етказиш учун уларни маданият ва санъатга, жисмоний тарбия ва спортга жалб қилиш, компьютер технологиялари ҳамда интернетдан самарали фойдаланишларига имкониятлар яратиш, китобхонликни кенг тарғиб қилиш, ҳар бир ҳудудга бадиий, тарихий, илмий, оммабоп мавзулардаги китоблар етказиб бериш, қизларни тикув-трикотаж ва бошқа хайрли ишлар билан банд этиш зарур.

Оила тарбиясининг мантиқий давоми ҳисобланган ана шу 5 ташаббусни тўлақонли амалга ошириш учун нима қилмоқ керак? Телевизор, радио ёки газета орқали фақат тарғиб-ташвиқ қилиш билан амалда кутилган натижага эришиб бўлмайди. Демак, енг шимариб амалий ишга киришмоқ зарур.

Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг шу йил 24 май куни Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетида бир гуруҳ олимлар ва талабалар билан суҳбатини ЎзМУ профессор-ўқитувчилари Маданият саройи катта залида улкан экран орқали эътибор билан тингладилар. Бутун жамоа беш ташаббуснинг мазмун-моҳиятини, ундан кўзланган мақсадларни теран англаб етди.

Хўш, бундан қандай хулосага келинди?

– Юртбошимиз илгари сурган беш ташаббусни тўла амалга оширишни биз зиёлилар ўз зиммамизга олишимиз зарур, – деди ЎзМУ ректори Авазжон Мараҳимов. – Бугун ўзини жамият тараққиёти учун бурчлиман, деган инсон уйғонмаса бўлмайди! Уйғоқлик – жамият ҳаётига бефарқ бўлмаслик, лоқайд яшамаслик демакдир! Бу борада қилишимиз зарур бўлган ишларимиз кўп. Бугун кимдандир кўрсатма кутиб ўтирадиган давр ўтди. Ҳар бир профессор-ўқитувчи қалб амри ила ўзи ҳаракат қилмоғи зарур. Давлатимиз раҳбарининг “Зиё нури – олийгоҳдан бошланади” деган сўзларини ўзимизга шиор қилиб олишимиз даркор. Биз ҳам 5 беш ташаббус асосида ўз режаларимизни ишлаб чиқдик. Бугундан эътиборан Олмазор туманидаги маҳаллалар, мактаблар ва бошқа муассасалар билан ҳамкорликда ишга киришимиз лозим. Жойларда 5 ташаббус мазмун-моҳиятини тушунтириш баробарида уни амалга оширишга ўз ҳиссамизни қўшмоғимиз зарур.

Ректорнинг сўзларини қизғин қўллаб-қувватлаган ЎзМУ профессор-ўқитувчилари Олмазор туман мактабларида 5 ташаббусни амалга оширишга кўмаклашишга бел боғладилар. Бу борадаги режалар босқичма-босқич амалга оширила бошланди. Ўқиш ва жамоат ишларида фаол талабалар, яъни, бўлғуси педагоглар мактаб ўқувчиларининг ёзги оромгоҳларига жалб этилди.

Талабалар мактаб ўқувчилари билан машғулотларни ана шу 5 ташаббус асосида амалга оширадилар. Биринчи галда ўқувчилар маданият ва санъат, жисмоний тарбия ва спортга жалб қилинади. Компьютер технологиялари ва интернетдан самарали фойдаланишга ўргатилади. Бу жараёнда ўқувчилар энг аввало саводхон бўлмоқлари, тўғри фикрлаб, бехато ёзишга ўрганмоқлари зарур. Ҳар бир мактабда, оромгоҳларда ташкил этилган кутубхоналарда тез-тез “Китобхонлик соатлари” ташкил этилиб, бу маърифий тадбирларга адиб ва шоирлар таклиф этилади.

Қизалоқлар гўдаклигидаёқ қўғирчоқларига чиройли кўйлакчалар тикиб кийгизишга қизиқишларини кузатганмисиз? Демак, уларда бу касб-ҳунарга бўлган иштиёқ “қон билан кирган” бўлади. Ташаббуснинг бешинчиси айнан шу масалага қаратилган. Вояга етаётган қизларнинг тикув-трикотаж ишлари билан банд этиш, бунинг учун зарур имкониятлар яратиш лозим.

Бу саъй-ҳаракатларнинг барчаси мактаб ўқувчиларини муносиб тарбия қилишга, уларнинг етук инсон бўлиб камолга етишларига хизмат қилади.

ЎзМУ жамоаси ана шу режа асосида ишга киришди.

Олмазор туманида жойлашган республика заиф эшитувчи болалар 106-мактаб-интернатидамиз. Бу масканда имконияти чекланган, яъни, эшитиши қийин бўлган ўғил-қизлар тарбияланишади. Ҳаётда табиатан мана шундай имконияти чекланган болаларнинг бошқа жиҳатдан қобилияти кучли бўлади.

– Мактаб интернатимизда таълим-тарбия олаётган 357 нафар ўқувчи ҳам эртага ҳаётда муносиб ўрнини топиши керак,– деди манавий-марифий ишлар бўйича деректор ўринбосари Феруза Мадаминова.– Улар ҳозирданоқ турли касб-ҳунарларга жуда қизиқадилар. Юртбошимиз илгари сурган 5 ташаббус бўйича биз алоҳида тўгараклар ташкил этдик.

Биз ҳам ана шу тўгарак ишларига яқиндан ёрдам беришга жазм қилдик. Аввало шу пайтгача амалга оширилган ишлар билан танишдик. Очиғи, бу борада анча ишлар қилинган, эришилган натижалар ҳам чакки эмас.

Биринчиси, спорт тўгараги ўқувчиларнинг чинакам чиниқиш мактабига айланган. Болаларнинг спорт билан мунтазам шуғулланишлари учун зарур жиҳозлар келтирилган. Шу тариқа 10 та спорт тўгарагига энг тажрибали ўқитувчилар жалб этилган. Бунинг натижасида “Спорт – мустаҳкам оиламиз пойдевори” шиори остида Олмазор туманида ўтказилган спорт мусобақасида мактаб-интернат ўқувчилари фахрли 2-ўринни эгаллашди. Шахмат-шашка бўйича ўтказилган мусобақа ҳам фахрли 2-ўринга муносиб кўрилди.

Иккинчиси, санъатнинг қатор турлари бўйича тўгараклар ташкил этилган. Ўқувчилар дарсдан бўш пайтларида расм чизиш, наққошлик, ганч-ўймакорлик ишлари билан машғул бўладилар. Куй, қўшиқ ва рақс санъати тўгарагида заиф эшитувчи ўқувчиларга махсус эшитиш мосламаси берилади. Яъни, улар оҳангларни қисман махсус аппаратлар воситасида тингласа, асосан тегишли дастур асосида тайёрланган имо-ишоралар орқали англаб етадилар. Шу аснода улар соғлом тенгдошлари каби куй-қўшиқларни мароқ билан тинглаш, завқ олиш имконига эга бўладилар ва оҳангларга ҳамоҳанг рақсга тушадилар. Расм чизиш ва ижодий ишлар бўйича “Ватан менинг нигоҳимда” деб номланган мусобақада улар тумандаги тенгдошлари ўртасида ғолиб деб топилиб, шаҳар босқичига йўлланма олган.

Учинчиси, ўғил-қизлар қайси касб-ҳунарга қизиқишини ўрганган ҳолда пазандачилик, ҳунармандлик ва бошқа йўналишлар бўйича тўгараклар ташкил этилган. Унда бирор касбни ўзлаштираётган болаларга алоҳида эътибор қаратилади. Ҳар бир ўқувчини рағбатлантириш чоралари кўрилади. Шу аснода “Балли қизлар ва шунқорлар” деб номланган тадбирлар ўтказиб турилади. Тадбирда ўқувчилар оилавий ҳаётга тайёрлашга қаратилган турли шартлар бўйича беллашдилар.

Тўртинчиси, мактаб-интернат кутубхонаси турли китоблар билан бойитилмоқда. Ўқувчиларда китобга меҳр ва қизиқиш уйғотиш учун тез-тез маънавий-маърифий тадбирлар ўтказилади. “Китоб менинг дўстимсан” деб номланган навбатдаги давра суҳбатида дунё тарихида яратилган илк китоблардан бири – “Авесто”нинг бош ғояси: эзгу фикр, эзгу сўз ва эзгу амал моҳияти изоҳлаб берилди. Ўз даврида “Авесто”ни ўқиган улуғ аждодларимиз Самарқанд, Бухоро, Хива, Шаҳрисабз, Термиз, Тошкент каби меъморий обидаларга бой шаҳарларни бунёд этганлари ҳақидаги фикрлар ўқувчиларда катта қизиқиш уйғотди. Ўтмишда буюк шахслар китоблар ёзиб ўз замондошларининг илмий тафаккури ва маънавий оламини бойитганларини теран англаган ўқувчилар бундай дурдона асарларга ўзгача меҳр билан қарайдилар.

Бешинчиси, Баркамол авлод болалар ижодиёт уйи билан ҳамкорликда ташкил этилган тўқиш, бичиш, тикиш, нақш ва мунчоқли безаклар ясаш каби тўгаракларида чевар қизлар рўзғорбоп фаолият турларини ўрганадилар.

Бу даргоҳда рақс тўгараги раҳбари Меҳрибон Абдуллаева, пазандалик сирлари тўгараги раҳбари Наргиза Собирова, дурадгорлик тўгараги раҳбари Ойбек Қиличев, чилангарлик тўгараги раҳбари Йўлдош Қосимов Ёш табиатшунослар тўгараги раҳбари Насиба Расулова, ёш математик тўгараги раҳбари Улугбек Шокиров, рус тили тўгараги раҳбари Муҳайё Саминжанова, ёш актерлар тўгараги раҳбари Мукамбар Юсуповаларнинг шогирдларига ҳавасинг келади. Ҳар бир ўқувчи ўз иқдорига яраша ана шу тўгаракларда қизиққан соҳалари сир-асрорларини мукаммал эгалламоқдалар. Албатта, бу тўгараклар фаолиятини такомиллаштиришда ЎзМУ профессор-ўқитувчилари ҳамиша камарбаста.

Инсоннинг энг катта бахти – ҳаётидан рози бўлиб яшашидир. Табиатан заиф этишувчи ўғил-қизлар ҳаётда соғлом инсонлар қаторида бахтиёр яшаши учун мазкур масканда кўп хайрли ишлар амалга оширилмоқда. Юртбошимиз илгари сурган 5 ташаббус асосида амалга оширилаётган хайри ишлар уларга янада қанот бахш этмоқда.

Табиатан заиф эшитадиган ўғил-қизларнинг бу масканда таълим-тарбия олиш баробарида ҳаётда муносиб ўрнини топиш учун астойдил интилаётгани кишида умид уйғотади. Уларнинг орзу-интилишлари, саъй-ҳаракатларини кўриб, шоирнинг қуйидаги сатрлари ёдга тушади:

Инсонга аввало берилган сабот,

Ташаббус ёшларга бахш этар қанот.

Ўқиган, интилган адашмас йўлда,

Поёндоз тўшайди бахтдан бу ҳаёт!

Олмазор туманидаги 11- ва 29-мактабларда ўтказилган тадбирлар ҳам ўқувчиларда 5 ташаббусга бўлган иштиёқи ва қизиқишини орттирди. ЎзМУ Ёшлар билан ишлаш бўйича проректор Нажмиддин Қодиров, Ёшлар билан ишлаш, маънавият ва маърифат бўлими бошлиғи Аброр Хидиров, Олмазор туман ҳокимлиги Маънавият ва маърифат маркази раҳбари Муаззам Алибоева ва бошқалар ёшларни муносиб камолга етказишга қаратилган беш ташаббус мазмун-моҳияти ҳақида сўз юритар экан, бу борада қабул қилинган дастурга мувофиқ жойларда амалга оширилаётган кенг кўламли ишларни таҳлил қилдилар. ЎзМУ ректори Авазжон Мараҳимов халқ депутатлари Олмазор туман Кенгашига шу ҳудуддан депутат этиб сайланганидан буён “Хислат” маҳалласида ва мазкур мактабда қатор маънавий-маърифий тадбирлар ўтказилаётгани, халқ билан мулоқот жараёнида ўрганилаётган муаммолар тегишли идора ва ташкилотлар билан ҳамкорликда ижобий ҳал этилаётгани таъкидланди.

Айтиш ўринлики, Президентимиз ташаббуси билан бошлаганган бешта ташаббуснинг барчаси мазкур мактабда мужассамлашгани қувонарли ҳолдир. Бу масканда замонавий кутубхона ҳамда китоб ўқиш учун сокин жойлар, компьютер ўйинлари учун майдонлар ташкил этилган.

Мактаб саҳнасида соғлом турмуш тарзини тарғиб қилиш ва оммалаштиришга қаратилган бадиий чиқишлар ўқувчиларда катта қизиқиш уйғотди. ЎзМУ Таэквондо ва спорт фаолияти факультети талабалари Сафия Абдураҳимова, Шоҳсанам Азамова, Улуғбек Равшанов, Баҳодир Ўлмасов, Файёзбек Ғаниев, Фарруҳ Солиевларнинг чиқишлари ўқувчиларда спортга қанчалик иштиёқ уйғотгани уларнинг чақноқ кўзларида акс этиб турарди.

Олмазор туманидаги 28-мактабда ЎзМУ профессор-ўқитувчилари беш ташаббусда белгиланган вазифаларни амалга ошириш учун аввало зарур шарт-шароитларни яратишга яқиндан кўмаклашдилар. ЎзМУ жамоаси саъй-ҳаракатлари билан бир нечта тўгарак ташкил этилди. Мактабда режа асосида ўқувчилар спорт, касб-ҳунар, санъат тўгаракларига мунтазам жалб этилиши йўлга қўйилади. Китобхонлик кунларига таниқли ёзувчи-шоирлар таклиф этилади. Қизлар асосан тикув-трикотаж маҳоратини ўрганадилар.

– Бу саъй-ҳаракатлар бизнинг фарзандларимиз, набираларимиз учунлиги яхши маълум,– дейди Қорасарой маҳалласида истиқомат қилувчи онахон Дилдора Ризаева.– Шундай экан, бу хайрли ишларга биз ҳам ўз ҳиссамизни қўшмоғимиз шарт. Юртбошимиз фарзандларимиз келажагини ўйлаб илгари сурган 5 ташаббус фақат мактабда қолиб кетмаслиги керак. Биз ота-оналар уни оилалаларимизда, ўрни келганда маҳаллаларда ҳам давом эттиришимиз зарур. Мақсад – ўғил-қизларимизни соғлом, бақувват, касб-ҳунарли, китобхон ва энг муҳими, тарбияли инсон қилиб вояга етказишми, демак, бу масалада ота-оналар мактаб ўқитувчилари билан бир сафда, елкама-елка туриб курашмоғимиз шарт! Бугун ЎзМУ профессор-ўқитувчиларининг шу мактабда ўтказган тадбирларини кузатиб, жуда руҳланиб кетдим. Миллий университет вакилларининг барча саъй-ҳаракатлари ота-оналарда ҳам ўзгача умид уйғотди. Ҳар бир ота-она эртага вояга етган фарзандини олий маълумотли ёки жамиятимиз учун фойдали касб эгаси бўлишини, муҳими, ҳаётда муносиб ўрнини топишини истайди. 5 ташаббусдан кўзланган мақсадларни баҳамжиҳатлик билан амалга оширсак, ўғил-қизларимиз шунга яраша бахтли-саодатли бўладилар.

Ёшларни тўғри тарбиялаш, ҳаётда муносиб ўрнини топишлари учун уларга пухта билим бериш, турли соҳаларга қизиқтириш ғоят муҳим ўрин тутади. Бунинг учун уларни ЎзМУдек улуғ даргоҳларга таклиф этиб, турли замонавий жиҳозларга эга бўлган лабораторияларда, ўқув хоналарида суҳбат қилиш мақсадга мувофиқдир. Ёшликда олинган билим – тошга ўйиб ёзилган каби мустаҳкам бўлади, деган ҳикмат бежиз айтилмаган. Навбатдаги ана шундай тадбирда Тошкент туманидаги 2-сонли умумий ўрта мактабнинг 9-10-11 синф ўқувчилари иштирок этдилар.

“Ҳаракатлар стратегияси” хонасида ўтказилган очиқ мулоқотда ЎзМУ ректори Авазжон Мараҳимовнинг Миллий университет тарихи ва бугунги истиқболлари, ривожланган давлатларнинг университетлари билан ҳамкорликда амалга оширилаётган ишлар, хусусан, талабалар алмашинуви, икки давлат университетида таҳсил олган иқтидорли талабаларга қўшма диплом берилиши ҳақидаги фикрлари мактаб ўқувчиларида катта қизиқиш уйғотди. Тадбир давомида ўқувчилар Миллий университет маърифат ўчоғига айланган “Чингиз Айтматов ва Ўзбекистон доимий экспозицияси”, “Ўзбекистон қаҳрамонлари” экспозицияси, кутубхоналар, компюьтер хоналари билан танишдилар.

ЎзМУ Ёшлар билан ишлаш бўйича проректори Нажмиддин Қодиров, Маънавият ва маърифат, иқтидорли ёшлар билан ишлаш бўлими бошлиғи Аброр Хидиров, республика Ёшлар иттифоқи Ўзбекистон Миллий университети кенгаши раиси Шукурилло Анваров илм ҳар доим инсонни юксакликка чорлаши, ЎзМУда 100 йилдан буён қанча академик, олимлар, атоқли адиб ва шоирлар, зиёлилар етишиб чиққанлари, жаҳонда эътироф этилган илмий мактаблари, халқаро алоқалар доирасида талабалар, ёш тадқиқотчилар хориж олий таълим муассасаларида билим ва малакаларини ошираётганлари, чет эллик профессор-ўқитувчилар бўлғуси мутахассисларга сабоқ бераётганлари, сўнгги йилларда бу даргоҳдан етишиб чиқаётган халқаро фан олимпиадалари ғолиблари ҳақида атрофлича сўз юритдилар.

Қизиқарли давра суҳбатига айланган тадбирда Президент стипендияси соҳиби, 2-босқич магистри Озодбек Ражабов, Навоий номидаги давлат мукофоти совриндори Феруза Бекмуродова, Таэквондо ва спорт фаолияти факультети 1-курс талабаси, Комбат Айкидо спорт тури бўйича жаҳон чемпионати совриндори, Осиё чемпиони, икки карра Ўзбекистон чемпиони, спорт устаси Амирбек Олимов, Зулфия номидаги Давлат мукофоти совриндори Баҳора Абдусатторовалар илм-фан сирларини пухта эгаллаш йўлида устозларидан қандай сабоқ олаётганлари, келгусида қандай марраларни кўзлаётганлари, орзу-интилишлари ҳақида сўзлаб бердилар. Уларнинг асл орзуси – келгусида она юртимиз шуҳратини мудом дунё қадар кўтариш эканлиги мактаб ўқувчиларида ҳам катта қизиқиш уйғотди.

Ўқувчилар Тарих факультети “Археология музейи”да ноёб топилмалар, асори-атиқалар ҳамда Биология факультети “Зоология музейи”да она табиат мўъжизалари саналмиш турли қушлар, жониворлар билан танишар эканлар, бир олам таассурот олганлари юз-кўзларида акс этиб турарди.

Ташаббус фақат кенг қулоч ёяверсин, деган пурмаъно ҳикмат бежиз айтилмаган. Юртбошимизнинг ёшлар келажагига қаратилган 5 ташаббуси то абад фарзандларимизга қанот бахш этаверади.

Тўлқин Эшбек, ЎзМУ Журналистика факультети доценти

http://xs.uz/uzkr/post/tashabbus-yoshlarga-bakhsh-etar-qanot