Harakatda hikmat namoyon

     Boshlang`ich sinfda o`qib yurganimizda maktabimizga ko`chma qo`g`irchoq teatri keldi.

“Uch og`a-ini botirlar” spektaklini maroq bilan tomosha qilganimiz hamon esimda. O`ylasam, o`sha qo`g`irchoqlar tomoshasi bizni san’at eshiklariga tortqilabdi. Hech bo`lmaganda san’atga mehr qalblarimizda kurtak otishiga turtki bo`lgani aniq.

     Izohli lug`atlarda qo`g`irchoq teatri chodir ichida yoki parda ortida yashiringan aktyor, qo`g`irchoqbozlar tomonidan harakatga keltirilib ko`rsatiladigan qo`g`irchoqlar tomoshasidir, deyiladi. Tabiatni ilohiylashtirish marosimlariga borib taqaluvchi qo`g`irchoq teatrlari Gerodot, Ksenafont, Aristotelning ma’lumotiga ko`ra, V-VI asrlardayoq paydo bo`lgan. Sharqda qo`g`irchoq teatrlarining turli shakllari bo`lib, shundan soya teatri keng tarqalgan. Indoneziyada XI-XII asrlarda simlar bilan boshqariladigan qo`g`irchoq tomoshalari ijro etilgan. Yurtimizda yangi shakldagi havaskorlik qo`g`irchoq teatri XX asrning boshlaridan ish boshlagan. 1939-yilda Toshkentda Respublika qo`g`irchoq teatri tashkil topdi. Ayni kunda mamlakatimizda o`nta davlat tasarrufidagi va ko`plab havaskor qo`g`irchoq teatrlari faoliyat ko`rsatadi.

     Katta tarixiy davrni bosib o`tgan qo`g`irchoq teatrlari yillar o`tgani sayin o`z qimmatini, ahamiyatini yo`qotayotgandek. Aslida zalda jajji tomoshabinga katta ta’sir ko`rsatuvchi, uning dunyoqarashini shakllantiruvchi, insoniylik tuyg`ularidan saboq beruvchi, bolalarning ijtimoiylashuvida muhim o`ringa ega qo`g`irchoq teatrining qimmati pasaymoqda. Bunga turli sabablar, qator ijtimoiy va iqtisodiy omillarni ko`rsatish, qo`yilayotgan asarlarning mazmunan bo`shligi, bugungi kun qahramoni qiyofasining yo`qligi, shuningdek, ertak va rivoyatlar bilan cheklanib qolinayotganini ta’kidlash joiz. Ikkinchidan, ota-onaning tarbiya jarayonida istiroki ham eng birlamchi sabablardan bo`lishi tayin. Vaqtning yetishmasligi, muttasil ish bilan bandligi va turmushning tashvishlari teatrlar haqida o`ylashga yo`l bermaydi.

     Har qaysi xonadonning o`ziga xos muhiti, ob-havosi bo`ladi. Bir oilaning qarashlari keyingisidan tubdan farq qiladi. Ulg`ayayotgan bolaning xarakterida , xatti-harakatlarida oilaning nuqsi urishi tabiiy. Maktab yoshidagi bola kunining uchdan bir qismini ta’lim muassasasida o`tkazadi. Atrofidagi tengdoshlari bilan muloqot payti jamoaviylikka moslashadi, munosabatlar o`rnatishni o`rganadi. Bolaning ijtimoiylashuvi, bilim darajasini oshirishda o`quv muassasalari qanchalik muhim bo`lsa, insonga xos hislatlarning shakllanishi, ma’naviy qarashlarining oshishida, hayvonot va o`simlklar olamiga, yaqinlariga, do`stlariga mehrli bo`lishida tarbiya masalalarining o`rnini inkor etib bo`lmaydi. Teatrlar nafaqat mehr-oqibatni targ`ib etadi, qolaversa, pand-nasihat, aql o`rgatish orqaki emas, hayotiy misollar, harakatlar vositasida tushintiradi.

     Qo`g`irchoq teatrlariga bolajonlarni ko`proq jalb etish uchun “Oila—bog`cha—teatr” hamkorligini izchil yo`lga qo`yish zarur. Bu hamkorlik samarasi albatta o`zini oqlaydi.

Sabohat QAYUMOVA

O`z. MU talabasi

Ushbu maqola «Oila va jamiyat» gazetasining 2015-yil 9-sentabr sonida bosilib chiqqan.